Erik hakkında bilgi ve Eriğin faydaları

Erik hakkında bilgi ve Eriğin faydaları

Erik, gülgiller (Rosaceae) familyasından Prunus cinsinden meyvesi yenen bazı ağaç türlerinin ortak adı.

Türkiye’de Doğu Anadolu’nun yüksek yayla mıntıkası ile, Güneydoğu Anadolu’nun kurak ve çok sıcak bir kısım yerleri hariç her tarafta yetişir.

Erkenci dönem can eriğini yaz ortalarında olgunlaşan Japon eriği (P. salicina) takip eder. Ağustosta olgunlaşmaya başlayan Avrupa eriği (P. domestica) ise ekim ayına kadar yenebilir. Farklı dönemlerde olgunlaşan eriğin, farklı biçim ve büyüklükteki meyvelerinin ince kabuğu, türlere göre yeşil, sarı, kırmızı ve mor renklerdedir. Türkiye’de en tanınmış erik çeşitleri can eriği, papaz eriği, mürdüm eriği ve tatlı üryani eriğidir.

Anavatanı Anadolu olan erikler, dünyanın değişik iklim bölgelerine göçler ve harpler sebebiyle adapte olmuşlardır. Kafkasya ve Hazar Deniz’i çevresinden dünyaya yayıldığı sanılmaktadır. Prunus institia adlı bir diğer erik türünün anavatanı ise Şam bölgesidir. Bütün dünyadaki erik çeşitlerinin sayısı, 2.000’den fazladır. Türkiye’de yetiştirilen çeşitlerin sayısı da 200’ün üstündedir.

Erikler olgunluk zamanlarına, kullanma şekillerine göre çeşitlere ayrılır. Türkiye Milli Bağ-Bahçe Komitesinin Türkiye’de yetiştirilmesini tavsiye ettiği çeşitler; Can, Santa Roja, Red Kennen, Climax, Formasa, Reine Claude Violette, Reine Claude Verte, President, Giant, Red Heart, Stanley, Köstendil, Karagöynük, Üryani, D’Agant’tır.

Erik ağaçları tür ve çeşitlerine göre iri boylu ağaçları teşkil ettikleri gibi, küçük boylu ağaçlar veya çalı şeklinde olanları da vardır.

Sert çekirdekli bir meyve ağacı olan eriğin iç kısmının sertleşmesiyle sert çekirdek kabuğu meydana gelir. Yenilen kısmı etli ve suludur. Meyveleri şekil, renk ve tat bakımından çok farklıdır. Tohumları (çekirdekleri) acıdır.

Erik çeşitleri, tohum teşekkülü bakımından kendine verimli, kendine kısmen verimli ve kendine kısır olarak üç grup altında toplanır. Kendine kısmen verimli çeşitlerden de iyi ürün alınabilmesi için, tohum teşekkülü çeşitlerine ihtiyaç vardır.

Erik ağacı çeşitli toprak tipinde yetişmekle beraber en iyi olarak besin maddelerince zengin, humuslu, sıcak, yeteri kadar nemli, orta derin ve derin topraklarda iyi yetişir. Kültür erik çeşitleri çelik ve aşıyla üretilir. Fidanlıklarda en çok durgun göz aşısı kullanılır. Kültür erik çeşitleri için muhtelif erik türleri, şeftali, kayısı ve badem anaç olarak kullanılabilir.

Meyvelerinde şekerler, pektin ve organik asitler vardır. Meyve olarak yenir. Kurutularak hoşaf ve çeşitli yörelerde değişik pestil yapımında kullanılır.

Erik bol miktarda B vitaminleri içermektedir, ayrıca potasyum ve magnezyum minerali açısından da zengin bir meyvedir. 100 gr taze erik; 66 kalori, 17.8 gr karbonhidrat, 299 mg potasyum, 17 mg fosfor, 2 mg sodyum, 18 mg potasyum, 0.5 mg demir, 0.4 mg lif içermektedir. Ayrıca A, B1, B2, B3, B6, C, E vitamininide içermektedir. Yaz meyvesidir.

***********************************************

Eriğin Faydaları

Pek çok farklı türü ve rengi bulunan erik (2000’den fazla erik çeşidi bulunmaktadır) besin lifi bakımından en zengin meyveler arasında yer alıyor. Antioksidan bileşenleri ile vücudu koruyan ve yüksek oranda C vitamini içeren erik hastalıklara karşı direncimizi arttırıyor. Düşük kalori değeri (100 gram erik yaklaşık 45 kaloridir) eriğin diyet listelerinin vazgeçilmez meyvelerinden biri olmasını sağlamaktadır. Erik aynı zamanda A, K ve C vitaminleri için oldukça iyi bir kaynaktır. Eriğin bir diğer önemli faydası ise gıdalar yoluyla alınan demir mineralinin vücut tarafından emilimini arttırarak demir eksikliğine karşı koruma sağlamasıdır.

Eriğin Faydaları ve Besin Değeri

Antioksidan: Erikte bulunan güçlü antioksidan bileşenler hücreleri serbest radikallerin tahribatına karşı koruyor. Serbest radikallerin hücre yapısında oluşturduğu hasar kanserden kalp hastalıklarına kadar pek çok hayati sağlık sorununa yol açtığı için eriğin antioksidan etkisi sağlığımız adına oldukça önemli. Texas A&M Üniversitesi tarafından yapılan bir çalışmada sarı ve kırmızı kabuklu eriklerin yeşil eriğe oranla daha fazla antioksidan içerdiği belirlenmiş. Özellikle koyu kabuklu erik yabanmersini kadar etkili bir antioksidan olarak görülüyor.

Demir Emilimi: Antioksidan bakımından zengin olması dışında yüksek miktarda C vitamini içeren erik bu özelliği ile gıdalar yoluyla alınan demirin vücut tarafından emilimini önemli oranda artırıyor. Demir eksikliği anemisinin kalp ritmi düzensizliği, çocuklarda büyüme sorunları, erken doğum gibi ciddi problemlere yol açtığı düşünüldüğünde yeterli miktarda C vitamini almanın önemi bir kez daha ortaya çıkıyor. 100 gram erik günlük C vitamini ihtiyacının yaklaşık %16’sını karşılıyor.

Kolesterol: Erik, yine içeriğinde bulunan C vitamini sayesinde kolesterolün kontrol edilmesine yardımcı oluyor. Tek başına kötü kolesterolü düşürmek için yeterli değil ancak, okside olmuş kolesterolün damar içinde birikmesini önleyerek damar tıkanıklığı ve buna bağlı kalp hastalıklarından korunmamızı sağlayan meyveler arasında sayılabilir. C vitamini aynı zamanda astım, osteoartrit, kolon kanseri ve romatizma gibi hastalıklardan korunmak için kritik öneme sahip vitaminlerden biri.

Makula Dejenerasyonu: Sarı nokta olarak bilinen ve görüşü etkileyen bir retina hastalığı olan makula dejenarasyonu özellikle 55-60 yaş üstü yetişkinlerde görülen bir sorunu. Yapılan araştırmalar, kalıtımsal özellikler bir yana bırakıldığında daha çok erik tüketen toplumlarda bu hastalığın daha az görüldüğünü ortaya koyuyor. Araştırmacılar düzenli olarak erik yiyenlerin yemeyenlere oranla sarı nokta hastalığına yakalanma riskinin %36 daha az olduğunu belirtiyorlar.

Besin Lifi: Temel olarak sebze, meyve, bakliyat ve tam tahıllı gıdalarda bulunan besin lifi başta sağlıklı çalışan bir sindirim sistemi olmak üzere diyabet, obezite ve kalp hastalıklarına karşı korunmak için son derece önemlidir. Besin lifi yağ, protein ve karbonhidrat gibi sindirilmediği için direkt olarak sindirim sistemine geçer ve bağırsak hareketine yardımcı olur. Besin lifi bakımından zengin erik kronik kabızlık çekenlere en çok önerilen meyveler arasındadır. 100 gram erik günlük besin lifi ihtiyacının %6’sını karşılar. Normal ve sağlıklı bir sindirim sistemi için düzenli olarak erik (her türü olabilir) tüketebilirsiniz.

Kan Şekeri: Kırmızı erik tatlı bir meyve olmasına karşın düşük glisemik indeks değeri sayesinde kan şekerinde ani dalgalanmalara yol açmaz. Bu özelliği nedeniyle tip 2 diyabet hastalarına önerilmektedir.

Kemik Sağlığı: Erikte bulunan K vitamini ve magnezyum minerali gıdalar yoluyla alınan kalsiyumun vücut tarafından emilebilmesi için önemlidir. Kuru erik, menopoz sonrası dönemde kemik yoğunluğunun korunabilmesi için tüketilmesi tavsiye edilen kurutulmuş meyveler arasındadır.

Kilo Kontrolü: Eğer bir diyet programı uyguluyorsanız atıştırmalık olarak erik yiyebilirsiniz. İçerdiği besin lifi ile sizi uzun süre tok tutar ve öğünler arası yaşanabilecek açlık krizlerini aşırı kalorili atıştırmalıklar tüketmeden geçiştirmenize olanak tanır.

Eriğin Besin Değeri

100 gram kırmızı erik;

45 kalori

87.2 gr su

1 gr besin lifi (günlük ihtiyacın %6’sı)

345IU A vitamini (günlük ihtiyacın &7’si)

9.5 mg C vitamini (günlük ihtiyacın %16’sı)

0.3 mg E vitamini (günlük ihtiyacın %1’i)

6.4 mcg K vitamini (günlük ihtiyacın %8’i)

0.4 mg niasin (günlük ihtiyacın %2’si)

5 mcg folat (günlük ihtiyacın %1’i)

6 mg kalsiyum (günlük ihtiyacın %1’i)

0.2 mg demir (günlük ihtiyacın %1’i)

7 mg magnezyum (günlük ihtiyacın %2’si)

16 mg fosfor (günlük ihtiyacın %2’si)

157 mg potasyum (günlük ihtiyacın %4’ü)

0.1 mg çinko (günlük ihtiyacın %1’i)

0.1 mg bakır (günlük ihtiyacın %3’ü)

0.1 mg manganez (günlük ihtiyacın %3’ü) içermektedir.

Bu rakamlar ABD Tarım Bakanlığı’nın (USDA) 2000 kalorilik referans diyetine göre oluşturulmuştur.

Fazla Erik Yemenin Bir Zararı Var mı?

Besin değeri bakımından oldukça zengin olan eriğin fazla tüketimi bazı yan etkilere yol açabilmektedir. Bu yan etkilerden en çok öne çıkanı böbrek taşlarıdır. Böbrek taşı nedenleri arasında gösterilen oksalat vücudumuzda, meyvelerde, bitkilerde ve hayvanlarda doğal olarak bulunan organik asit molekülüdür. Vücudumuzda doğal olarak bulunur ve örneğin C vitamini hücreler tarafından düzenli olarak oksalata dönüştürülür. Halihazırda vücutta bulunan oksalat gıdalar yoluyla düzenli olarak fazla miktarda alındığında kalsiyumun vücut tarafından işlenmesine engel olarak kalsiyum zerreciklerinin böbreklerde birikmesine yol açabilir. Böğürtlen, yaban mersini, ahududu, çilek, kuş üzümü, kivi, incir ve mandalina gibi erik de oksalat seviyesinin artmasına sebebiyet vermemek için aşırı tüketilmemelidir.

Eriğin yüksek miktarda besin lifi içermesi aşırı tüketildiğinde dezavantaja dönüşebilir. Suda çözünebilen lifin fazlası bağırsaklarda gaza yol açabilir ve genel olarak şişkinlik yaratabilir. Gazın vücuttan atılamaması durumunda ise mide krampları ve ağrılar yaşanabilir. Ayrıca eriğin asitli yapısı mide asidini dengede tutmaya çalışan bazı hastalar için uygun olmayabilir.

Eriğin Geleneksel Kullanımı

Son yıllarda eriğin faydaları ile ilgili yapılan araştırmaların sayısının artması ve besin değerlerinin net olarak belirlenmesi bize erik yemenin sağlımız için ne kadar fayda sağladığı konusunda birçok bilgi sağlıyor. Ancak tüm bu araştırmalar yapılamadan çok öncede pek çok toplum eriği, erik yapraklarını ve erik ağacı kabuklarını çeşitli hastalıklardan korunmak için kullanıyordu. Örneğin Amerikan Dakota yerlileri öksürük, böbrek ve mesane enfeksiyonlarına karşı erik ağacı kabuğundan yaptıkları çayı içiyorlarmış. Yine eski zamanlarda yeşil erik ortadan 2’ye bölündükten sonra iç kısmı yaraların temizlenmesinde antiseptik olarak kullanılıyormuş. Güney Amerika yerlileri diyabete karşı kurutulmuş erik yapraklarıyla hazırladıkları çayı içiyormuş. Japonya ve İspanya’da günümüzde bile diyabet ve çeşitli sindirim sorunlarının tedavisi için erik tüketiliyor.