Sümbül Efendi
Osmanlılar zamanında İstanbul’da yetişen evliyanın büyüklerinden olan ve halk tarafından Sümbül Efendi diye anılan bu zatın esas ismi Yusuf, babasının ismi Ali, büyükbabaları ise Kaya Bey’dir. Zeynüddin ve Sinanüddin lakapları ile anılan Sümbül Efendi, 1451 (Hicri 856) yılında Merzifon’un Borlu kasabasında dünyaya geldi.
Daha küçük yaşlarda ilerde nasıl insan olacağının işaretlerini taşıyordu. Kendi yaşındaki çocukların koşup oynadığı zamanlarda O ilim meclislerine gider, sohbetler dinler, dinlediklerinin tesiri altında kalarak hıçkırıklara boğularak ağlardı.
14 yaşına kadar Merzifon’un Borlu kasabasında kalan Sümbül Efendi ilk tahsilini memleketinde yaptı. Sümbül Sinan 14 yaşında ilmini tamamlamak için İstanbula gitti. Devrin en büyük alimlerinden Efdalzade Hamimüddin Efendi’nin ders halkasına oturdu ve ondan 16 sene ilim tahsil etti…
Birgün hocası Mehmet Cemalettin Efendi talebelerinden çiçek getirmelerini istedi. Tüm talebeler ertesi gün çok çeşitli birbirinden güzel çiçeklerle hocasının huzuruna çıktılar. Ancak içlerinden Yusuf Sinan içlerinde solmuş ve kurumaya yüz tutmuş bir sümbülle çıkageldi. Hocası bunun hikmetini sorduğunda cevaben ” Hangi çiçeğe elimi attım ise Allah’ı zikir ve tesbihle meşguldüler. Onları dallarından koparıp ta Allah’a ülfetlerini kesmeye gönlüm elvermedi. Baktım bu zavallı sümbül dalından kopmuş, bende size bu çiçeği getirdim” dedi. Bu olay üzerine hocası Yusuf Sinan’a Sümbül lakabını verdi.
Dersini tamamlayıp hocasından icazet aldığında 30 yaşını bitirmiş bulunuyordu. O zamana kadar saltanatta bulunan Fatih Sultan Mehmet han vefat etmiş yerine oğlu İkinci Bayezid padişah olmuştu; sene 1481 (Hicri 886).
Sümbül Sinan Hazretleri 47 yaşında üzerine aldığı şeyhlik makamında 33 sene hizmet verdi. Yolunu şaşıranlara doğru yolu gösterdi, şeytana uyanlara Allah CC. hatırlattı, gaflette olanları ikaz etti, alçalan ruhları yükseltti, nasibi olanların göğüslerine nur ve feyiz akıttı.
Sümbül Sinan Hazretlerinin manevi tarafını düşünürken, maddi ilimlerde de bir derya olduğunu unutmamak lazımdır. Bunu anlamak için, onun Fatih Sultan Mehmet zamanında yetişip, İkinci Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman devirlerinde hizmet yaptığını hatırlamak kafidir. Asırlara damgasını vurmuş ve halen unutulmamış olan İbni Kemal Paşa ve Ebusuud Efendi gibi alimler onun zamanında yaşamışlar ve kendisini daima takdir etmişlerdir. Alimlerin pek bol olduğu bir asırda, O, İstanbul’un Yavuz Selim, Fatih ve Ayasofya camilerinde rahatça vaaz edebiliyordu.
Yavuz Sultan Selim’in yaptırdığı Sultan Selim caminin açılışını Sümbül Efendi yapmış ve orada ilk vaazı da O vermiştir.
Zamanın büyüklerinden olan Sümbül Efendi Hazretleri, Koca Mustafa Paşa dergahında tam 33 yıl irşad vazifesiyle gerçek bir mürşit olarak hizmet verdikten sonra 1529 eylül (Hicri 936 Muharrem) ayının ikinci pazartesi günü dostları, talebeleri ve müridiyle helaleşti. Müridleri baş ucunda Yasin-i Şerif okudular. Sümbül Efendi Hazretleri 80 yaşında olmasına rağmen Kelime-i Sehadet getirerek öbür aleme göçtü.
Mübarek naaşları; İstanbul’un bütün şeyh ve alimleri, memleketin ileri gelenleri, devlet büyükleri, kendi dervişleri ve sevenlerinden meydana gelen binlerce ehli iman tarafından tekbir ve tehlillerle dergahtan alınıp Fatih Camii’ne getirildi. Cenaze namazını Şeyhülislam Ahmet İbni Kemal Paşa kıldırdı. Tekrar, şeyhi bulunduğu dergaha getirilip hayatlarında vasiyet bulundukları yere, dergahın ortasında kazılan kabrinde Allah’ın rahmetine tevdi edildi.
Merkez Efendi Sümbül Efendi Hazretleri’ne damat olmuş, vefatının ardındanda dergahın irşad vazifesini üstlenmiştir.
ESERLERİ
– Risaletül – Etvaris – Seba (Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi bölümü, Numara: 2853/2)
– Risale-i Tahkıkiyye (Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi bölümü, Numara: 2853/1)
– Risale FizZikr (Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi bölümü, Numara: 1761/2)
– Tezkire-i Halvetiyye (Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi bölümü, Numara: 1372/1)
