Gümüş

Gümüş hakkında bilgi bulunuşu üretimi kimyasal özellikleri

Gümüş hakkında bilgi

Gümüş, simgesi Ag olan, beyaz, parlak, kıymetli bir metalik elementtir. Atom numarası Z=47, atom ağırlığı M=107,868 g dır.Erime noktası 961,9 °C, kaynama noktası 1950 °C ve özgül ağırlığı da 10,5 g/cm3’tür. Çoğu bileşiklerinde +1 değerliklidir.

Değerli ve asal metallerden biri olan gümüş, havadan etkilenmez ve toprakta doğal olarak, katıksız halde bulunur. Bu özelliğiyle gümüş, bakır ve altınla birlikte bilinen en eski metallerden biridir.

Tarihçe

Gümüş çok eski zamanlardan beri bilinmekle birlikte yine de altın ve bakırdan sonra keşfedilmiştir. Altın az olmasına rağmen, dünyanın her yanına yayılması sebebiyle daha önce kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca tabii halde gümüş az olup, çok derinlerde bulunuyordu. Gümüşün MÖ 3100 yıllarında Mısırlılar ve MÖ 2500 yıllarında Çinliler ve Persler tarafından kullanıldığı belirtilmiştir. Yunan tarihinde Atina’daki gümüş madenlerine rastlanır. MÖ 800 yıllarına doğru gümüş, Nil nehri havalisinde para olarak kullanılmaya başlanmıştır. Gümüşü ilk olarak Romalıların işlemeye başladıkları iddia edilmektedir. Endüstri ilerledikçe daha karışık ve saf olmayan gümüş filizleri üzerinde çalışılmaya başlandı. Bugün gümüş büyük bir nisbette bakır, kurşun ve çinko üretimindeki yan ürünlerden elde edilir.

Bulunuşu

Çok eskiden gümüş, dünyanın birçok yerlerinde az miktarda bulunan doğal gümüş kaynaklarından elde ediliyordu. Doğal gümüş; saf veya daha çok altın, bakır, civa ve diğer metallerle alaşımlar halinde bulunuyordu. Norveç’te, Güney Peru’da, Colorado’da kazılarda işlenmiş büyük külçeler bulunmuştur. İspanya’da 1860’ta sekiz tonluk bir külçe çıkartılmıştır. Gümüş, daha çok yer kabuğuna dağılmış bileşikler halinde bulunur. En çok rastlanan gümüş filizleri; argentit (Ag2S) ve gümüş klorür (AgCl) olmaktadır. Arsenik veya antimonla karışmış sülfür filizleri de vardır.

Üretimi; — Gümüş hakkında bilgi bulunuşu üretimi kimyasal özellikleri

Gümüş, tarihte çeşitli yöntemlerle cevherlerinden ayrılmıştır. En eski metotlardan biri, kurşunla karıştırma yöntemidir. Bu yöntemde gümüş cevherleri veya saf olmayan gümüş ürünleri kurşun veya kurşun filizleriyle basit bir fırında eritilir ve gümüş-kurşun karışımı elde edilir. Buradan da kolay bir şekilde saf gümüş kazanılır.

Diğer bir yöntem de, amalgama metodudur. Çamur haline getirilen gümüş cevherleri, tuz ve civayla muamele edilerek, elementel gümüş elde edilir. Bundan başka, siyanat yöntemi gibi başka gümüş elde etme yöntemleri de geliştirilmiştir.

Gümüş Madeni’ nin Fiziksel Özellikleri :

Parlak ve beyaz bir metal olan gümüşün, ergime noktası 961,9°C, kaynama noktası 1950°C ve özgül ağırlığı ise 10,5 gr/cm3 tür. Çoğu bileşiklerinde +1 değerliklidir. Sembolü Ag (Latince’ de argentum kelimesinden gelmektedir)dir. Bakır ve altınla birlikte, elementleri sınıflandırma çizelgesinin IB kümesinde yer alır. Son derece dövülgen ve telleşebilir bir yapıda olan gümüş, ısıyı ve elektriği çok iyi iletir; bu nedenle elektriktede kullanılır. Gümüş, bakır ve altınla birlikte alaşım, özelliklede sülfür ve klorür olarak bulunur. Genellikle altın, kurşun ve çinkonun mineralleriyle bir arada görülür. Merkez yüzlü kübik sistemlere bağlıdır, sertliği azdır.

Gümüş Madeni’ nin Metalürjisi :

En çok kullanılan yöntem, siyanürleme’ dir. Doğal gümüş filizi, ince toz haline getirilir ve hava oksijeni varlığında sodyum oluşturmak için sodyum siyanürle (NaCN) işlemden geçirilir. Ayrıca gümüş, nikel ve özellikle kurşun metalürjilerinin aşağıdaki yöntemlere göre elde edilen bir yan ürünüdür.

Gümüş Elde Etme Yöntemleri : Gümüş hakkında bilgi bulunuşu üretimi kimyasal özellikleri

1. Çinkolama yöntemi : Erimiş gümüşlü kurşuna çinko katılır; çünkü, sıvı çinko, sıvı kurşunda çözünmez; gümüş, çinkoda üç bin kez daha çok çözünür. Böylelikle gümüş, oluşan gümüş-çinko alaşımının damıtılmasıyla elde edilir.

2. Pattinson yöntemi : Gümüşlü erimiş kurşun, sıvı ve katı haller arası bir sıcaklıkta korunur; oluşan saf kurşun billurları alınır. Kalan sıvı yalnızca gümüş içerir.

3. Kal yöntemi : Pattinson yöntemi ile elde edilmiş alaşımın kurşununu uzaklaştırmaya yönelik bu işlem, erimiş alaşımdaki kurşunu yükseltgemeye dsayanır. Gümüş, yükseltgenmez ve kolayca ayrılır, eleoktroliz yoluyla arıtılır. Hazırlanması için daha çok, civayla amalgam (malgama) yönteminden yararlanılır. Buna karşılık cıva, her zaman , gümüş eşyaları bozan bir amalgam oluşturur.

Gümüşün kimyasal özellikleri :

Gümüşün kovalans bileşikleri oluşturma eğilimi vardır. Temel yükseltgenme derecesi +1 olmakla birlikte, gümüşü geçiş elementlerine yaklaştıran +2 ve +3 değerleride bulunur. Halojenlerle, gümüşflüorür (AgF) dışında, suda hiç çözünmeyen tuzlar elde edilir. Yapısı elmasınkine benzeyen gümüş iyodür (AgI) 146 °C üstünde, özel bir yapı bozukluğu gösterir. Ag+ iyonları, I- iyonlarının sert ağı içinde serbestçe yer değiştirebilirler.

Gümüş bromür fotoğrafçılıkta kullanılır : bu madde, görünen ışığın, mor ötesi ışınların, X, y, vb. ışınların foto kimyasal etkisi altında bozulur ve kararır. Developman sırasında Ag+ iyonları, organik bir indirgen (pirogallol, hidrokinon, genol, vb.) yardımıyla metalik gümüşe indirgenir. Laktat ve sitrat gibi organik gümüş tuzları da fotoğrafçılıkta kullanılan maddelerdir. Oksijenin, sıvı gümüşteki çözünürlüğü çok büyüktür ve sıcaklık artışıyla azalır.

Gümüş oksit (Ag2O) ancak, 15 atm altında ve 300°C ‘taki böülnmüş gümüşün ısıtılmasıyla elde edilebilir. Bu da, gümüşün havada bozulmayışını açıklar. AgO, aGno3′ ın eleoktrolizi sırasında anotta oluşan yada sıcakta, potasyum permanganat yardımıyla gümüş oksitin yükseltgenmesiyle elde edilen, Ag2O3′ ten kalkılarak hazırlanır.

Gümüş Neden Kararır?

Siyah gümüş (Ag2S), önemli bir gümüş mineralidir. Ama havadaki kükürtlü hidrojen (H2S) etkisi altında ya da gümüş bir eşyanın, kükürt bakımından zengin bir maddeyle (yumurta sarısı, kükürtlü kauçuk) teması sırasında oluşur. Bu durumda gümüşün “karardığı” söylenir.

Gümüş nitrat, son derece çözünen bir maddedir ve çözünürlüğü 20°C’ tan 100°C’ a geçince dört katı artar. Dağlayıcı olarak kullanılan, güçlü bir yükseltgendir. Gümüş üç yükseltgenme derecesinde kompleks iyonlar oluşturur. Sözgelimi, amonyakla amin elde edilir.
Gümüş’ün kullanım alanları Nelerdir?

Koloidal gümüş tedavide kullanılmaktadır. Kolargol adı verilen çözelti, damıtılmış su içindeki gümüş eloktrotlar arasında bir elektrik arkının oluşturulması sonucu, son derece saf olarak elde edilir. Aynaların gümüşlenmesi için, glikoz, formaldehit yada seignetten tuzu (çift potasyum-sodyum tartarat) aracılığıyla, gümüş bileşiklerinin (amonyaklı gümüş nitrat) indirgenmesi sonucu metalik gümüş çöktürülür. İnce bir tabaka elde etmek için, iyanoplasti’ den yararlanılmaktadır.Koruma yada süsleme amacı için, gümüş, eloktroliz yoluyla da çöktürülür. Kullanılan elektrolit, çoğunlukla, gümüş ve potasyum çift siyanürünün sulu çözeltisidir. Anot saf gümüştendir, katoduysa, Ag+ iyonlarının indirgenerek, üstünde çökelti oluşturacağı gümüşlenecek eşyadır. Uzun süre, akım şiddeti birimi olan amperi ve elektrik miktarı birimi olan coulomb’ u tanımlamak için, elektrolit olarak suda çözünmüş gümüş nitrattan ve gümüş elektrotlarında yararlanılmıştır.

Gümüş İşçiliği, Gümüş sanatı :

Gümüş sanayide kullanıldığı kadar eşya yapımında para olarakda geçerli dir madendir.

El işlemelerinde kullanılan gümüş tel dokumacılıktada kullanılır.

Gümüş işçiliği, Türkler’ in eski el sanatlarından biridir. Kurtlar, tablalar, kılıç ve kama kabzaları, kemerler, gümüşlü nalınlar, bilezikler, yüzükler yanında, süs eşyaları, gümüşlü aynalar vb. bugün de yapılmaktadır ve büyük ilgi görmektedir.

Gümüş standardı

Altın standardı gibi, temel para biriminin gümüşle tanımlandığı bir para sistemidir. Bu standarda göre, diğer paralar, istendiğinde, hiçbir kısıtlamaya . Keza gümüş sikke basımı, gümüşün serbestçe ithal ve ihraç edilebilmesi mümkündür. Dünyada gümüş standardı uygulayan tek ülke Türkiye’dir.

Gümüş hakkında bilgi bulunuşu üretimi kimyasal özellikleri konumuzdan sonra diğer konularımıza da bakabilirsiniz… Semih YAŞAR