Abdullah Mahir İZ

“Din ve Cemiyet” de Mâhir Hoca’nın hayatını ve eserlerini şöyle özetliyor M. Ertuğrul Düzdağ: es-Seyyid Abdullah Mâhir iz, 28 Ocak 1895 tarihinde İstanbul’da doğdu. Babası, Medine ve Ankara kadılıklarında bulunan es-Seyyid İsmail Abdulhalim Efendi ve büyük babası sadreyn müsteşarı ve Haremeyn mollası olan Külâhizâde es-Seyyid Servet Efendi’dir. Külâhizâdeler hakkında, Mehmed Süreyya Bey’in “Sicill-i Osmani”sinde bilgi vardır(c. 1, s. 415, Matbaa-i Amire, 1308). Baba tarafından Seyyid ve alimler ocağı bir aileden olan Mâhir iz, anası tarafından da yine ilmiye sınıfından bir aileye mensuptur. Dedesi, kadılardan Bağdat mollası Erzurumlu Çelebizâde İbrahim Rüşdü Efendi ve dayısı Şeyhülislam Hüse-yin Hüsnü Efendidir. Bu zat hakkında “ilmiye Sâlnâmesi’nde etraflı malumat mevcuttur (s. 623, Matbaa-i Âmire, 1334). Mâhir iz Bey, babasının kadılıkları sırasında, Midili, Balıkesir, Isparta, Medine ve Ankara’da, ilk ve orta tahsilini yaparak Ankara Sultanisi’nden mezun oldu. 1916’da, Birinci Dünya Harbi içinde aynı okulun ilk kısmında, Türkçe öğretmenliği ile muallimlik hayatına başladı. Birinci Büyük Millet Meclisi’nin açılması üzerine diğer öğretmenlerle beraber, Meclis’in zabit kalemini teşkil etti. Burada ikinci grup sefi ve zabit mümeyyizi oldu. 1924 yılı ortalarında İstanbul’a geldi ve imam-Hatip Mektebi muallimliğine tayin olundu (Aralık 1924). Felsefe meraki sebebiyle, sırayla, Kimya, Hukuk ve nihayet Edebiyat Fakültelerine birkaçar yıl devam etti. Sonuncusunu bitirdi. Tanınmış şairlerden, İngilizce muallimi Muhyiddin Raif Bey’in kerimesi Mihrinur Hanım’la evlendi. Bir kızı oldu.

Hocalığı

Ankara’da Sultâni’deki vazifesinden başka, Sanayi Mekte-bi’nde tarih, Dârülhilafe Medresesi’nde Türkçe dersleri okutmuştu. İstanbul’da ise Halıcıoğlu ve Kuleli Askeri Liseleri ile Paşakapısı ve Davutpaşa ortaokullarında vazife yaptıktan sonra Edremit ortaokuluna müdür tayin edildi.

Uç yıl sonra İstanbul’a naklederek, Beykoz ortaokuluna geçti. 1938’de Nişantaşı ortaokulu müdürü oldu. Burada on sene kaldı, yedi yıl müddetle de Haydarpaşa Lisesi (1949-56), arkasından Çamlıca Kız Lisesi edebiyat öğretmenliğinde bulundu. Bu sırada, bir yıl İstanbul imam-Hatip Okulu müdürlüğü yaptı ve Çamlıca’dan emekliye ayrıldı.

Aynı yıl Taksim’de Yeni Kolej müdürlüğü ile yeniden maarif hayatına döndü. Altı ay sonra ise yeni açılan İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’nde (İlahiyat Fakültesi) Edebiyat, iki yil sonra da Tasavvuf Tarihi, Hitabet ve irsad derslerinin hocalıklarına tayin edildi. On yıllık yeni bir maarif hizmeti devresinden sonra ikinci defa emekli oldu.

Yüksek İslâm Enstitüsü’ndeki hocalığı sırasında, Bilimlere Yardim Cemiyeti’nin daveti üzerine Özel Fatih Erkek Koleji’nin iki yıl müddetle müdürlüğünü üzerine alarak bu okulun kuruluşunu da yapmıştı.

Muhiti ve Çalışmaları

Mahir iz Bey, aile muhiti, içinde yaşadığı olaylar ve elli yıl süren hocalık hayatı sebebiyle, devrin ileri gelen din, siyaset ve edebiyat şahsiyetleri ile yakın münasebetlerde bulunmuş ve bunların kendi iman ve fikrine yakın olanlar ile dostluklar kurmuştur. Meşhur İslam şairi Mehmed Âkif Bey de bunların arasındadır. Hayatını, şahidi olduğu hadiseleri ve tanıdığı şahsiyetleri anlatan hatıraları “Yılların İzi” adı ile yayınlanmıştır.

Sönmez Neşriyat Şirketi’nin kuruluş yıllarında idare hey’eti başkanlığında, ilim Yayma Cemiyeti’nin Müşavere ve Ilim Hey’etinde çalışmış; İslamî İlimler Araştırma Vakfı ile Türk Kültürü Vakfı’nın kurucuları arasında bulunmuştur.

Sohbetleri

Merhum Mahir iz Bey’in hayatı boyunca büyük bir aşk ve azim ile devam ettiği asil hizmet yolu, kendisine has bir ihlas ve kemal ile idare ettiği unutulmaz sohbetleri idi. Her yaş ve tabakadan insanla, derin bir tevazu ve samimiyet içinde konuşur, incitmeden ve hissettirmeden onları, iman ve hayat yolunda irşâd ederdi.

İslamî hayatın yurdumuzda baskılar altında tutulup, en sönük olduğu yıllardan, son günlerine kadar -bu satırların yazarının da içlerine dahil olduğu- yüzlerce gencin hidâyetine vesile olmuştur. Merhum, İslamî çizginin içinde bulunan, Allah’a ve Resul’üne bağlanan herkesi kardeş sayarak kollarını açan bir iman ve gönül eri idi. 9 Temmuz 1974 tarihinde vefat ederek, Erenköy Sahra-yi Cedid mezarlığna defn olundu. Allah rahmet etsin.

Eserleri

Gençliğinde “Maksud Kamuran” adıyla “Sa’y” mecmuasında bazı şiirleri çıkmıştı. Sonraları memuriyeti sırasında ictimâî ve edebî yazılarını “Namık Yaz”, ilmi yazılarını ise “Abdullah Söğüt” imzaları ile, emekli olduktan sonra ise kendi adıyla yazdı. Sebîlürreşâd, Yeni İstiklal, İslâm Düşüncesi, Diyanet Dergisi, Bugün ve Yeni Asya gibi dergi ve gazetelerde yazıları çıkmıştı.

Kitap haline gelen çalışma ve yazıları şunlardır:

1. Adanalı Hayret’in Hayatı ve Şiirleri: Edebiyat Fakültesinden mezuniyet tezidir, basılmamıştır.

2. Kur’an-ı Kerîm ve Türkçe An!amı (Meal), Ankara, 1961: Mahir iz Bey, Diyanet İşieri Başkanlığı tarafından hazırlattırılan ve yayınlanan bu meali kontrol eden hey’etin başkanlığını yapmıştır.

3. Tasavvuf, Rahle Yayınevi 1969 MED Yayınevi 1981, Türdav Yayınevi 1983, Kitabevi 1990.

4. Kısas-ı Enbiya Ahmed Cevdet Paşa, MilIî Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları 1972, Mahir İz Bey tarafından sadeleştirilmiştir.

5. Peygamber Efendimiz: Kisas-ı Enbiya neşrinin Hz. Peygamber’in hayatına dair oian ilk kısmıdır. Med Yayınevi 1982, Gonca Yayınevi 1986.

6. Din ve Cemiyet. İrfan Yayınevi 1973. MED Yayınevi 1981 ve1982, Kitabevi 1990.

7. Yilların İzi, İrfan Yayınevi 975, Kitabevi 1990.

8. Hoca’nın Seçtikleri: Mahir iz Bey’in hayati boyunca seçerek derlediği şiirler, basılmıştır.

Kaynak

Mahir İz Hoca- Belgesel-Mustafa Özdamar: Marifet Yay. 1994, s.11,12,13,14